Toplumsal Tercihler ve Ekonomi

Ekonomideki gelişmeler politikayı, politikadaki gelişmeler ise ekonomiyi etkiler. Bu etkileşimi ekonomi cephesinden incelemeye çalıştığımızda karşımıza ekonominin alt disiplinlerinden biri çıkar: politik ekonomi.

Zaman zaman ekonominin politikleştiği yönünde yapılan yorumlara katılmak mümkün değildir. Toplumun hangi kesiminin üretilen gelirden ne kadar pay alacağı parlamentolarda çıkarılan kanunların etkisi altındadır. Bir siyasal sistemin sendikalaşmaya tanıdığı haklar gelirin bölüşümünü etkiler. Siyasal sistemin sendikalaşmaya tanıdığı hakların sınırları seçmenin hangi siyasal partiyi iktidara getirdiğine göre farklılık arz eder. Özel kesimin hangi sektörlerindeki firmalarının kamu harcamalarından ne kadar gelir yaratabilecekleri bu sektörlerdeki baskı ve çıkar gruplarının hükümet ile ilişkileriyle de belirlenebilmektedir. Bir hükümetin sanayiyi ya da finans piyasalarını öne çıkaran uygulamaları ilgili hükümetin tercihleriyle şekillenebilmektedir. Politika tercihlerinde bulunan hükümeti tercih eden, demokrasilerde seçmendir. Dolayısıyla ekonomi, politik bir kavramdır.

Ekonominin politikleştiği yönündeki iddialar ve serzenişler genelde piyasaların kanunlardan kaçma arzularının bir ifadesidir. Oysa, faaliyet gösterdikleri alan ne olursa olsun, politikanın etkisi altındadırlar. Faaliyette bulunabilmeleri dahi toplumun siyasi tercihlerinin şekillendirdiği politik tercihlerle mümkündür. Ancak bu, siyasi sistemin demokrasiye dayandığı durumda geçerlidir. Otokratik rejimlerde de seçimler olsa dahi siyasi tercihler toplum tarafından ortaya konamayabilir.

Ekonomi politikadır. Politikanın çok önemli bir yerinde de ekonomi vardır. Seçmen, rasyonel ve/veya rasyonel olmayan tercihler, siyasi partiler, sektör kuruluşları, parlamento, bir sınıf olarak siyasiler, toplumsal davranışlar, kurumlar, kanunlar politik ekonominin içinde yer alan kavramlardır.

Politika, bir amaca ulaşmak için geliştirilen fikirlerin ve planların firmalar, hükümetler, siyasi partiler ve kurumlar tarafından uygulamaya alınmasıdır. Politika, amacına ulaştığında başarılı olur. Bir politikanın uygulamalarına maruz kalan kişiler ve kurumlar politikanın hedefine ulaşacağını düşünmüyorlarsa, politikaya destek vermezler. Desteğini kaybetmiş bir politika, etkilemeye çalıştığı alanda bir “politikasızlık” durumu yaratır. Zira, politikanın uygulamalarından etkilenen toplum kesimleri politikanın toplumdan beklediği tepkileri göremez. Politikanın fikirlerden ve planlardan gelen uygulamaları toplumdan zayıf tepkiler alır ya da hiç tepki almayabilir. Politika uygulamalarının toplumdan beklediği tepkiyi görememesi, politikanın amacına ulaşamaması ile sonuçlanır. Böylece politika, hiç hayata geçirilmemiş gibi bir etki yaratabildiği gibi, etkilemeye çalıştığı kesimlere hasar vermiş olarak da uygulamalarını sonlandırmak zorunda kalabilir.

Not: Bu yazı, 02.01.2021 tarihinde yazılmış ve daha sonra PolitikYol sitesinde yayınlanmıştır.