Doğada
duyduğumuz seslerin belirli bir sistematik düzene sokulmuş halidir notalar. İnsanın
doğadan aldığını, ruhunu ve aklını katarak doğaya geri vermesidir müzik. Sanat,
insanın içindeki "iyiyi" dışarı vurmasıdır. O halde sanat ve onun
yaratıcısı insan sanat yoluyla hep iyi olana mı hizmet eder?
Sanat, insanın estetik özelliklerinin dışa vurumudur. Estetik, insanın iyi olanı temsil eden yönüdür. Ama bir de kötü var insanın içinde. Bu iyi ve kötü, aynı ruhta, beyinde ve bedende bir arada olabiliyor. Daha doğrusu, oluyor. Şiirin, faşizmin propaganda aracı olarak kullanılmasını bu iyi ve kötüyü bir arada tutma özelliği olarak görmek mümkün.
Nüve, herhangi bir şeyin doğasını meydana getiren kaynaktır. İnsanın nüvesinde iyi tarafı olan estetik ve kötü tarafı olan vahşet, yıkım, acımasızlık, bencillik, v.s. de var. İyi ve kötü, her bireyde farklı derecelerde barınıyor. İyinin ve kötünün tanımlanmasında tüm insanlığın tarihte mutabık kaldığı tanımlamalar yok. Tarihsel dönem ve toplumların kendi içlerinde birbirlerini etkileme süreçleri tek ve doğru bir tanımın yapılabilmesini imkansız kılıyor. Tarihsel süreçlerde, genel kabul gören fikirler ve yaklaşımlar dönemsel olarak ortaya çıkıyor ancak.
Doğasında estetik ve estetikle beraber sanat üretebilme gücü olan insan yıpratma gücünü de aynı bünyede barındırıyor. Nüvesinde, yani doğasının kaynağında hissetme ve düşünme gücü var. Benim iyi olanı tanımlama eğilimim estetik ve sanattan yana. Bu kaynağın yönleniş biçimiyle insanlık iyinin ve kötünün arasında sürdürüyor var oluş macerasını. Yönleniş, var oluşunun şeklini, formatını, biçimini belirliyor ve ortaya koyuyor.
Hangi yönün her bireyde ağır bastığını aile içinde yaşanan ve yaşatılan kavramlar, okul yaşamında sindirilen anlayışlar ve yaşam boyunca sosyal çevrelerde etkisi altında kalınan kişilerin ve toplulukların hisleri ve düşünceleri belirliyor.
Medeniyetler, iyi olana yaklaştıkları ölçüde doğabiliyor, gelişebiliyor ve olgunlaşabiliyor. Medeniyet kurmak ile topluluk oluşturmak, ülke yaratmak, devlet kurmak arasında çok büyük farklar var. Medeniyet kurabilmek, diğer yapılanmalardan çok daha derin, çok daha karmaşık, çok daha yaratması zor ve uzun bir sürece işaret ediyor. Yeryüzü çok sayıda ülkenin kuruluşuna ve yok oluşuna tanıklık etti ama çok daha az sayıda medeniyetin kuruluşuna ve yok oluşuna ev sahipliği yaptı. Toplumların niteliksel yaşam döngüleri, medeniyetlerin varlığının, kalitesinin ve ömrünün belirleyicisi oluyor.
Antik Yunan tragedyalarında öldürme, vahşet, kanlı olaylar gibi insanın doğasındaki kötü olan özellikler sahnedeki koro tarafından bildirilir ama oyuncular tarafından canlandırılmazdı. Yani, tarihin önemli medeniyetlerinden birini kurmuş olan Yunan'da, kötü olanın sanat yoluyla sahnelenmesi istenmemiş. Toplum içi etkileşimde kötü olan, arka plana atılmış. Aiskylos, Euripides, Sophokles gibi tragedya yazarları tercihlerini iyiden yana kullanmışlar. Başka bir anlatımla, örneğin şiirin faşizme alet edilmesi gibi iyi olanın kötüye hizmet etmesini istememişler.
Araplar da bir altın çağ yaşadılar. Bilime ve sanata, yani iyi olana hizmet ettiler bir dönem ama sonra yarattıkları medeniyeti medeniyetsizleştirme sürecine soktular. Bugün içinde bulundukları durum da ortada. Süreç, iyiyi üretemeyen ve ona hizmet edemeyen bir karanlığa sürükledi onları ve çıkamıyorlar o karanlıktan.
Avrupa, Rönesans ile çıktı müthiş bir karanlıktan. İnsanın hissetme ve düşünme gücünü doğasındaki estetiği ve sanatı güçlendirsin diye kullandılar. Bugün, müzelerinde izlemeye doyamadığım resimleri, heykelleri ve konser salonlarında dinlemeye doyamadığım müzik bestelerini yarattılar.
İnsan topluluklarının bireysel nüvesindeki hisleri ve düşüncelerinin iyi olanları, sosyal etkileşim süreçleri sonucunda kolektif bir şekilde iyi olana dönüşebildiği sürece medeniyetler yaratılabiliyor ve geliştirilebiliyor.
Toplumların kolektif tercihleri, zaman içinde iyiden kötüye ya da kötüden iyiye de kayabiliyor. Kötü olanın ağır basması sonucu örneğin Hitler iktidara gelebiliyor ama nüvesindeki hissetme ve düşünme gücünü doğasında iyi olanı hakim kılmak için uzun bir süre seferber etmiş olan bir toplumsal etkileşim hızlıca iyi olana dönüşü sağlayabiliyor. Alman toplumu, bunun bir örneğini sunuyor.
Toplumsal yaşam döngüleri çok uzun ve bireysel yaşam döngüleri iyi olana da, kötü olana da ya da her ikisinin arasında yaşanan bir sürece de denk gelebiliyor. Önemli olan, bireyin kendi yaşam döngüsünde iyiye hizmet etmiş olarak içindeki his ve düşünce nüvesini doğasında yansıtabilmesi. Zira, uzun bir medeniyet yolculuğunda yaptıklarının sonuçlarını çoğunlukla göremiyor birey. Arkadan gelenler ise, medeniyetten, iyiden, kötüden, türünün hislerinin ve düşüncelerinin tarihinden hiç haberi olmadan "sıfırdan" başlıyor her şeye.
Sanat, insanın estetik özelliklerinin dışa vurumudur. Estetik, insanın iyi olanı temsil eden yönüdür. Ama bir de kötü var insanın içinde. Bu iyi ve kötü, aynı ruhta, beyinde ve bedende bir arada olabiliyor. Daha doğrusu, oluyor. Şiirin, faşizmin propaganda aracı olarak kullanılmasını bu iyi ve kötüyü bir arada tutma özelliği olarak görmek mümkün.
Nüve, herhangi bir şeyin doğasını meydana getiren kaynaktır. İnsanın nüvesinde iyi tarafı olan estetik ve kötü tarafı olan vahşet, yıkım, acımasızlık, bencillik, v.s. de var. İyi ve kötü, her bireyde farklı derecelerde barınıyor. İyinin ve kötünün tanımlanmasında tüm insanlığın tarihte mutabık kaldığı tanımlamalar yok. Tarihsel dönem ve toplumların kendi içlerinde birbirlerini etkileme süreçleri tek ve doğru bir tanımın yapılabilmesini imkansız kılıyor. Tarihsel süreçlerde, genel kabul gören fikirler ve yaklaşımlar dönemsel olarak ortaya çıkıyor ancak.
Doğasında estetik ve estetikle beraber sanat üretebilme gücü olan insan yıpratma gücünü de aynı bünyede barındırıyor. Nüvesinde, yani doğasının kaynağında hissetme ve düşünme gücü var. Benim iyi olanı tanımlama eğilimim estetik ve sanattan yana. Bu kaynağın yönleniş biçimiyle insanlık iyinin ve kötünün arasında sürdürüyor var oluş macerasını. Yönleniş, var oluşunun şeklini, formatını, biçimini belirliyor ve ortaya koyuyor.
Hangi yönün her bireyde ağır bastığını aile içinde yaşanan ve yaşatılan kavramlar, okul yaşamında sindirilen anlayışlar ve yaşam boyunca sosyal çevrelerde etkisi altında kalınan kişilerin ve toplulukların hisleri ve düşünceleri belirliyor.
Medeniyetler, iyi olana yaklaştıkları ölçüde doğabiliyor, gelişebiliyor ve olgunlaşabiliyor. Medeniyet kurmak ile topluluk oluşturmak, ülke yaratmak, devlet kurmak arasında çok büyük farklar var. Medeniyet kurabilmek, diğer yapılanmalardan çok daha derin, çok daha karmaşık, çok daha yaratması zor ve uzun bir sürece işaret ediyor. Yeryüzü çok sayıda ülkenin kuruluşuna ve yok oluşuna tanıklık etti ama çok daha az sayıda medeniyetin kuruluşuna ve yok oluşuna ev sahipliği yaptı. Toplumların niteliksel yaşam döngüleri, medeniyetlerin varlığının, kalitesinin ve ömrünün belirleyicisi oluyor.
Antik Yunan tragedyalarında öldürme, vahşet, kanlı olaylar gibi insanın doğasındaki kötü olan özellikler sahnedeki koro tarafından bildirilir ama oyuncular tarafından canlandırılmazdı. Yani, tarihin önemli medeniyetlerinden birini kurmuş olan Yunan'da, kötü olanın sanat yoluyla sahnelenmesi istenmemiş. Toplum içi etkileşimde kötü olan, arka plana atılmış. Aiskylos, Euripides, Sophokles gibi tragedya yazarları tercihlerini iyiden yana kullanmışlar. Başka bir anlatımla, örneğin şiirin faşizme alet edilmesi gibi iyi olanın kötüye hizmet etmesini istememişler.
Araplar da bir altın çağ yaşadılar. Bilime ve sanata, yani iyi olana hizmet ettiler bir dönem ama sonra yarattıkları medeniyeti medeniyetsizleştirme sürecine soktular. Bugün içinde bulundukları durum da ortada. Süreç, iyiyi üretemeyen ve ona hizmet edemeyen bir karanlığa sürükledi onları ve çıkamıyorlar o karanlıktan.
Avrupa, Rönesans ile çıktı müthiş bir karanlıktan. İnsanın hissetme ve düşünme gücünü doğasındaki estetiği ve sanatı güçlendirsin diye kullandılar. Bugün, müzelerinde izlemeye doyamadığım resimleri, heykelleri ve konser salonlarında dinlemeye doyamadığım müzik bestelerini yarattılar.
İnsan topluluklarının bireysel nüvesindeki hisleri ve düşüncelerinin iyi olanları, sosyal etkileşim süreçleri sonucunda kolektif bir şekilde iyi olana dönüşebildiği sürece medeniyetler yaratılabiliyor ve geliştirilebiliyor.
Toplumların kolektif tercihleri, zaman içinde iyiden kötüye ya da kötüden iyiye de kayabiliyor. Kötü olanın ağır basması sonucu örneğin Hitler iktidara gelebiliyor ama nüvesindeki hissetme ve düşünme gücünü doğasında iyi olanı hakim kılmak için uzun bir süre seferber etmiş olan bir toplumsal etkileşim hızlıca iyi olana dönüşü sağlayabiliyor. Alman toplumu, bunun bir örneğini sunuyor.
Toplumsal yaşam döngüleri çok uzun ve bireysel yaşam döngüleri iyi olana da, kötü olana da ya da her ikisinin arasında yaşanan bir sürece de denk gelebiliyor. Önemli olan, bireyin kendi yaşam döngüsünde iyiye hizmet etmiş olarak içindeki his ve düşünce nüvesini doğasında yansıtabilmesi. Zira, uzun bir medeniyet yolculuğunda yaptıklarının sonuçlarını çoğunlukla göremiyor birey. Arkadan gelenler ise, medeniyetten, iyiden, kötüden, türünün hislerinin ve düşüncelerinin tarihinden hiç haberi olmadan "sıfırdan" başlıyor her şeye.
iyi ve kötü kavramları benim için bir şey ifade etmiyor ama şairler en büyük yalancılardır bu anlamda berbat yalancılar olan siyasetçilerin şairlerin ürünlerini kullanması kabul edilemez :)
YanıtlaSil