ABD’de Enflasyon Korkusu

Korona salgınının başlaması ile çöken ekonomiler önce aşının bulunduğuna, daha sonra da dünya genelinde aşılanma oranlarının artıyor olduğuna dair haberlerin artmasıyla beklentilerini değiştirmeye başladılar.

Salgının ilk aşamalarında arz ve talebin arka arkaya ağır hasar almasıyla ekonomik aktivite ani olarak durma noktasına gelmişti. Bu gelişme, hisse senedi piyasalarının hasar almasına neden olmuş ve tasarruflar, risklerden kaçınma anlamına gelen varlıklara yönelmişti. Güven kavramı gündeme geldiği anda iki varlık özellikle dikkat çeker: ABD Hükümeti’nin borçlanma araçları ve altın.

Korona salgınının ilk şokuyla dünya genelinde tasarruflar ABD Hükümeti’nin borçlanma araçlarına yöneldiğinde, ABD kamu tahvillerinin faiz oranları tahvillerin ilk olarak ihraç edildikleri yıldan sonraki en düşük seviyesine gerilemişti. Yani, tasarruflar güvenilir bir noktaya yönelmiş, ABD kamu tahvillerini talep etmiş ve fiyatlarını yükseltmişti. Tahvillerin fiyatı yükseldiğinde faiz oranı düşer. Bu nedenle, tahvil faizlerinin tarihi olarak en düşük noktaya gerilemesinin nedeni, tahvillerin olağanüstü ölçüde talep görmesiydi.

Gösterge niteliğine sahip olan ABD 10 yıllık tahvilinin faiz oranı 9 Mart 2020 günü %0.3180 düzeyine kadar gerilemişti. ABD kamu borçlanma araçlarının faiz oranları gibi, yine güven temsil eden başka ülkelerin kamu borçlanma araçlarının da faiz oranları önemli ölçüde geriledi ve uluslararası sermayenin gelişmiş ülkelerde faiz üzerinden getiri elde etme şansı kalmadı.

Altın da ABD kamu borçlanma araçları gibi güven temsil eden bir varlık olduğu için salgının ilk aşamalarında fiyatı yükseldi. Risk almaktan hoşlanmayan tasarruf sahibi altına yöneldi ve altının ons fiyatı 7 Ağustos 2020 günü $2.089.20 düzeyine ulaştı.

Güvenilir ülkelerin kamu borçlanma araçlarını ve altını fazla güvenli bulan fonların yine güvenilir bulduğu ama kamu borçlanma araçlarına ve altına göre daha az güvenilir olan teknoloji firmalarının hisse senetleri de korona salgını döneminde ilgi gördü. Facebook, Amazon, Apple, Netflix, Google gibi firmalar, korona sürecinde olağanüstü hız kazanan dijitalleşme nedeniyle hisse senedi piyasalarının en güvenilir hisse senetleri oldular. En büyük 10 teknoloji firmasının 2020 yılındaki değer artışı $3.9 trilyon oldu ki bu artış, İngiltere’nin hisse senedi piyasasının değerinden daha yüksek (kaynak: The Economist).

Her ne kadar teknoloji firmalarının hisse senetleri bu dönemde rağbet gördüyse de, gelişmiş ülkelerde faiz ile getiri elde etmenin imkansızlaştığı koşullarda hisse senedi piyasaları salgının ilerleyen aşamalarında canlılığını korudu. Bu canlılık, hizmet sektörü başta olmak üzere ekonomik aktivitenin son derece düşük düzeyde olduğu bir ortamda reel sektör ile finans sektörünün arasındaki bağın koptuğunu anlatıyordu. Söz konusu kopma, dünya ekonomisinin önemli bir problemi olarak salgın öncesinde de mevcuttu. Ancak, korona sürecinde derinleşti. Hatta, hızlanan dijitalleşmenin kripto paralara ilgiyi olağanüstü düzeyde artırdığı bir süreç yaşandı ki bu da ele alınması gereken bir başka soruna işaret etti. Robert Shiller tarafından geliştirilen CAPE (cyclically adjusted price-earnings) rasyosu S&P 500 için 1929 Buhranı ve 2000 yılı öncesi yaşanan teknoloji balonu (dotcom bubble) sonrasındaki en yüksek düzeyini salgın döneminde gördü.

Ekonomik aktivitenin düzeyini anlatan diğer önemli göstergeler petrol ve bakır fiyatlarıdır. Her iki meta da üretim artışıyla talep görmekte ve fiyatları artmakta, durgunluk ve kriz dönemlerinde ise fiyatları düşmektedir. Korona salgını sürecinde, 20 Nisan 2020 günü WTI petrol fiyatı -$37.63 noktasına geriledi. Tarihte ilk kez petrol fiyatı negatif bir değere ulaştı. Çünkü, ekonomik aktivite aniden çökmüş ve çıkarılmış olan petrol depolarda kalmıştı. Dünya, adeta petrolü stoklayacak yer bulamıyordu.

Ekonomik aktivitenin ağır hasar alması nedeniyle sanayi üretiminde çok önemli yeri olan bakır da değer kaybetti. 15 Mart 2020 günü, $1.9725 fiyatına kadar geriledi.

2021’in Mart başı itibarıyla, başka bir noktaya evrilmeye başlayan bir dünya ekonomisi var karşımızda. Aşı bulundu. Çok sayıda ülkede aşılamalar başladı. Bu haberler, en kötü günlerin geride kaldığını anlatsa da kötü günler henüz bitmedi. Ancak, değişmeye başlayan beklentilerin yarattığı bir başka rüzgar geçtiğimiz hafta itibarıyla esmeye başladı. Bu rüzgarın arkasında ne var?

Bir süredir, ABD ve diğer gelişmiş ülkelerin ekonomi basını salgın döneminin genişleyici para politikalarının enflasyon yaratıp yaratmayacağını tartışıyor. Parasal genişlemenin enflasyon yaratacağı beklentisi Büyük Resesyon sonrasında da oluşmuştu. Ancak, bu beklenti gerçekleşmemişti. Nedeni, parasal genişlemenin mal ve hizmet talebi yaratacak şekilde yön bulamadığı idi. Bu nedenle, ABD ve Euro Bölgesi %2 düzeyindeki enflasyon oranını dahi yakalamakta zorlanıyordu. Ancak, salgın ile beraber ortaya çıkan parasal genişlemenin Büyük Resesyon dönemindekine benzemeyen başka bir önemli özelliği var. Gelişmiş ülkelerin merkez bankalarının kamu borçlanma araçlarını satın alarak piyasaya saldıkları likiditenin yanında, hükümetlerin mali destek paketlerinin doğrudan hane halkına ulaşmış olması gibi bir durum söz konusu. Kısıtlamaların en sert şekilde uygulandığı dönemlerde, hane halkının mali desteklerle cebine koyduğu paranın harcanamamış olduğu da bilinmekte. Dolayısıyla, ekonomilerin yeniden açılmalarıyla gelişen süreçte, hane halkının ertelediği tüketimi bir anda gerçekleştirmeye başlamasıyla enflasyonist baskıların oluşacağı düşüncesi oluşmuş durumda.

Fed, Korona sürecinde Paul Volcker’ın başkanlığından sonraki en önemli para politikası duruşu değişikliğini gerçekleştirerek enflasyon hedeflemesine yönelik yeni bir tanımlama getirmişti. Fed’in enflasyon hedefi %2 iken, bu hedefi “ortalama” %2 olarak değiştirmişti. Bunun anlamı, ekonomik aktivite yeniden toparlayarak istihdam yaratacak noktaya gelene kadar Fed’in enflasyonu %2’de tutmak suretiyle parasal istikrarın bir miktar yok olmasına itiraz etmeyeceği idi. Bu da, piyasadaki ihtiyaç doğrultusunda tahvil alım programına devam ederek piyasaya likidite sağlayacağı anlamını taşıyordu.

Piyasalar, yukarıda anlatılan nedenlerle enflasyonun düşünülenden daha hızlı artacağı ve bu durum karşısında Fed’in beklenenden daha erken bir yılda tahvil alımlarını yavaşlatmaya başlayacağı ve hatta faiz artırımlarına başlayabileceği gibi bir algıya kapıldılar. Amerikan basınında bir süredir sürekli gündemde kalan konu, piyasaları enflasyonist beklentilerin giderek atıyor olduğuna ikna etti. Bu düşünceyle ve ekonomik aktivitenin toparlanıyor olduğu fikri ile ve sürü psikolojisinin de etkisiyle tasarruflar ABD kamu borçlanma araçlarından çıkmaya başladılar. Yani, bu yazının başlarında anlatılan sürecin tersini ifade eden bir gelişme yaşandı. Bu bir süreç mi? Henüz değil ama beklentilerin değişmeye başladığı yoldaki önemli dönemeçlerden biri.

Ekonomik aktivitenin canlanıyor ve normalleşmenin hız kazanıyor olduğu düşüncesiyle altın fiyatları da düşmeye başladı. Buna karşın, petrol ve bakır fiyatlarında bir süredir görülen artış ivme kazandı.

Oranlara ve fiyatlara göz atacak olursak, ABD 10 yıllık tahvilinin faiz oranı %1.6’ya ulaştıktan sonra %1.45 düzeyinde seyretmekte. Altının ons fiyatı $1.732 civarlarında ve düşüş trendinde. Yani, güven ifade eden varlıklardan uzaklaşma söz konusu.

WTI, $61 civarlarında ve bir süredir yükseliş trendinde. Bakır ise, son 10 yılın en yüksek fiyatına ulaşmış durumda: $4.1195.

Geçtiğimiz hafta yaşanan ani tahvil satışıyla beraber teknoloji hisseleri de değer kaybetmişti. Nitekim, tüm hisse senetleri piyasaları sert düşerken, teknoloji hisseleri ağırlıklı olan Nasdaq’taki düşüş başı çekti. Ancak, hisse senedi piyasasında bir toparlanma söz konusu.

Dalgalanmalar, böylesine ağır bir sürecin sonuna yaklaşıldığı düşünüldüğünde doğaldır. Ancak, bu kadar olumlu bir hava oluşmasını gerektirecek verilere sahip miyiz? Bence hayır. Aşılamada olumlu aşamalar kaydedildi ama bu işin milliyetçilik boyutu ile, virüsün yeni varyantları boyutu ile, yeniden kapanma olasılıkları ile bu kadar olumlu beklentilere girmek ne kadar doğru? Piyasalar zorluyor.

Dalgalanmalar devam edecektir. Korona ile ilgili olumlu ve olumsuz haberler piyasa psikolojisini değiştirme potansiyeline sahiptir. Merkez bankalarının bu dalgalanmaları yumuşatmak yönünde sözlü yönlendirmeleri olacaktır. Dünyanın en etki gücü yüksek merkez bankası olması nedeniyle Fed’in ve dolayısıyla Powell’ın tahvil alımı ile ilgili söyleyecekleri geçtiğimiz haftanın gelişmelerinden sonra çok daha dikkatle dinlenecektir. Unutulmamalı ki Biden’ın $1.9 trilyonluk mali yardım paketi de yolda ve bunun yaratacağı enflasyonist etkiler ve bu paketin yaratacağı borçlanma ihtiyacı karşısında Fed’in piyasa likiditesine yönelik operasyonları bir hayli önemli olacak.

Süreç içinde, olumlu ya da olumsuz yeni türbülanslara karşı kemerlerinizi bağlamayı unutmayınız.