Kur, Enflasyon ve Faiz

2020 yılının Kasım ayında tüketici enflasyonu yıllık %14.03, üretici enflasyonu ise yıllık %23.11 oranında arttı. Ekim ayında yıllık tüketici enflasyonu %11.89 iken, yıllık üretici enflasyonu %18.20 idi. Aydan aya önemli bir sıçrama söz konusu.

Enflasyondaki gelişmeleri anlamlandırmak adına 21 Ekim’de 7.81 olan USD kurunun 6 Kasım’da 8.51’e ulaştığını belirtmek gerekiyor. Yani, belirtilen tarihler arasında Türkiye’nin düzenli olarak kur atağı ile karşı karşıya kaldığını not etmek gerekiyor. Ancak, kur atakları ile karşılaşılan dönem sadece 21 Ekim-6 Kasım tarihleri arasında gerçekleşmedi. Haziran başından Temmuz sonuna kadar 6.84-6.87 aralığında seyreden bir USD kuru olduğunu da belirtelim. Daha sonra, kurdaki yükseliş düzenli olarak devam ediyor ve 21 Ekim’de 7.81’e ulaşıyor. Ancak, bu tarihten sonra yeniden ivmeleniyor ve 6 Kasım’da 8.51 düzeyine ulaşıyor.

Yukarıdaki paragraftaki tarih aralıkları ve kurdaki gelişmeler ışığında TÜİK kaynaklı üretici ve tüketici enflasyonundaki gelişmelere bakacak olursak:

Ay	TÜFE (Yılık - %)	ÜFE (Yılık - %)
Ocak	12.15	8.84
Şubat	12.37	9.26
Mart	11.86	8.50
Nisan	10.94	6.71
Mayıs	11.39	5.53
Haziran	12.62	6.17
Temmuz	11.76	8.33
Ağustos	11.77	11.53
Eylül	11.75	14.33
Ekim	11.89	18.20
Kasım	14.03	23.11

 

USD kurunun Temmuz sonrasında düzenli olarak yükseldiğini tespit ettiğimiz koşullarda ÜFE’de Ağustos sonrasında başlayan yükselişi doğal karşılamamız gerekiyor. Anlamı, kur artışının üretim maliyetlerinde yansıma bulmuş olmasıdır. İlerleyen aylardaki ÜFE gelişmeleri de yine yukarıda belirtilen kur sıçramalarına karşı tepkisini vermiş.

Kur, belli bir geçişkenlik süresi ile önce üretim maliyetlerine, daha sonra da tüketim cephesindeki mal ve hizmetlerin fiyatlarına yansıyor. Kasım ayında görülen ani sıçrama, kurun düzenli olarak her gün yeni bir rekor kırdığı dönemin bir yansıması. Kasım ayındaki ÜFE’nin %23.11’e ulaşmış olması da tüketici fiyatlarında enflasyonun önümüzdeki dönemde yansıma bulacağını anlatıyor.

ÜFE’nin sanayi kollarına göre analizi yapıldığında, imalat sanayindeki enflasyonun yıllık %25.04 ile manşet ÜFE oranı olan %23.11’in üzerinde kaldığını görüyoruz. Ayrıca, mal grupları arasında da aramalı için ÜFE %30.07 iken sermaye malı için %27.85 oranlarında artış söz konusu. Dolayısıyla, imalat sanayinin kur hassasiyetinin ne kadar yüksek olduğunu sektör ve mal grupları analizlerinde görmek mümkün. O halde, enflasyonu düşük seviyelere getirmek için sanayide yapısal bir değişim gerektiği açık değil mi? Dışa bağımlılığı günden güne azalacak olan bir sanayi yapısı kur hassasiyetini zayıflatacaktır.

7 Kasım’da TCMB başkanı değişti. Takip eden hafta içinde hazine ve maliye bakanının istifası gerçekleşti. USD kurundaki düşüş de söz konusu haftaya denk geliyor. Ancak, 19 Kasım günü 7.55’e kadar gerileyen USD kuru yeniden 7.80’li seviyelere yükseldi. Yine de 21 Ekim sonrasında yaşanan yükselişin altında kaldı.

Önümüzdeki aylarda öncelikle geriden gelen kur yükselişlerinin enflasyon geçişkenliğini yaşamaya devam edeceğiz. Yani, enflasyonun önümüzdeki dönemde yükselmeye devam edeceğini söyleyebiliriz.

Kur, TCMB’nin 19 Kasım tarihli PPK toplantısında attığı sadeleştirme ve para politikasını teknik olarak düzeltme adımından sonra beklendiği ölçüde düşmedi. Zira, para politikası ve diğer ekonomi politikası unsurlarının ne ölçüde doğru kullanılacağı konusunda soru işaretleri mevcut. Ayrıca, Covid-19 salgınında yaşanan olumsuz gelişmeler nedeniyle ekonominin performans düşüklüğü kaydedeceği beklentileriyle ekonomide güven arzu edildiği ölçüde oluşamıyor. Jeopolitik konular da ayrıca birer risk unsuru olarak algılanmakta ve piyasa fiyatlamalarında yansıma bulmakta.

Merkez bankaları faiz kararını enflasyonist beklentilere göre verir. Bu nedenle beklenti anketleri yapılmaktadır. Ancak, TCMB’nin Kasım ayında gerçekleştirdiği beklenti anketleri geçerliliğini yitirmiş durumda. Ayrıca, bu anketlerin sonuçlarına bakınca, piyasasının ne kadar rasyonel beklentiler içinde olduğunu da sorgulamıyor değilim. Ancak, para politikasının uzun süredir bir belirsizlik unsuru olarak büyük resimde yer aldığını da belirtmek gerekiyor. Bu koşullar altında, %14.03’lük enflasyonun beklentilerde yarattığı ya da yaratacağı değişimin dikkate alınarak faiz kararının alınması çok daha doğru olacaktır.

Türkiye, yukarıdaki verilerde görüldüğü üzere kur cephesinde ağır maliyetler üstlenerek sonucu olumsuz bir enflasyon tablosu ile karşı karşıya kaldı. Faize doğru zamanda dokunulmamasının sonuçları gereğinden ağır bir finansman yükünün taşınmak zorunda kalınması olarak da ayrıca karşımıza çıktı. Bu enflasyon görünümü, etkisi oranından çok daha önemli ve büyük olacak bir faiz artırımını yine gerekli kılıyor. Para politikasına duyulan güvenin artması ile kurdaki istikrar enflasyonu kur atakları geçişkenliği sonlandığında aşağı çekecektir. Ancak şimdi, yukarıda verilen zaman aralıklarındaki yükselen kur gelişmelerinin etkisindeyiz. Kurda istikrar, enflasyonda düşüşü beraberinde getirecektir. Yeniden belirtmekte fayda var ki kurun seviyesinden çok istikrarlı bir seyir izlemesi olumlu bir enflasyon görünümü ve düşmesi arzu edilen finansman maliyetleri için çok daha büyük bir önem arz ediyor.

Önümüzdeki dönemde finansman maliyetlerini düşürebilmek için para politikasının Türk Lirası’nı doğru yönettiğinin mesajını çok güçlü vermesi gerekiyor. Doğru zamanda doğru enstrümanı doğru dozda kullanarak ve iyi anlatarak. 19 Kasım tarihli PPK çok önemli idi. 24 Aralık’ta gerçekleşecek olan toplantıyı 19 Kasım’ın devamı ve arzu edilen güven ortamına bir adım daha yaklaşma şansı olarak görmek gerekiyor. Elbette, diğer şartlar sabit kalmak ya da daha iyiye gitmek koşuluyla. Kur, enflasyon ve faiz sadece kur, enflasyon ve faizden ibaret değil.

Bazen faizi düşürme şansını elde etmek için faizi artırmanız gerekir. Geçmişte Türkiye, doğru zamanda faizi artıramadığı için faizi indirmesi gerekirken indiremediği durumlarla karşı karşıya kaldı. Büyük Resesyon sonrasındaki dönemlerde, tüm gelişmekte olan ülkelerin faiz indirdiği küresel bir konjonktürde faiz artırmak durumunda kaldı. Covid-19 sürecinde de benzer bir durum yaşanıyor. Mevcut gidişata son vermek için para politikasında güven şart.